Feest?

'Vier vijf mei'. Het klinkt als een opdracht. En dat is het ook. Maar ik vind het een lastig genre: feestredes op 5 mei. Over vrijheid. Zeker op een plek die is bedoeld om de herinnering levend te houden aan de pijn en het verdriet. Aan Canadese jonge mannen die hier zijn gesneuveld. Het wringt in mijn hoofd. Feest vieren vanwege de bevrijding, terwijl we ondertussen blijven gedenken. 

Tachtig jaar geleden kwam er een einde aan vijf donkere jaren van oorlog, onderdrukking en angst. Ook in Groningen. Met zware gevechten, verwoesting – en met onmetelijk verlies. De bezetting was verschrikkelijk, de bevrijding ging opnieuw gepaard met bittere ellende. 

De vrijheid die wij sindsdien kennen, is daarop gebouwd. Op het hoogste offer dat zovelen brachten. Ruim 7.600 Canadezen stierven bij de bevrijding van Nederland. Ze werden ver van hun huis en hun geliefden begraven. Veel anderen keerden terug, fysiek en mentaal beschadigd voor de rest van hun leven. 

We lost so many, verzuchtte een oude veteraan jaren later

De eerste soldaat die sneuvelde bij de bevrijding van Groningen, was Fred Butterworth. 23 jaar oud was hij, toen zijn tank op de Paterswoldseweg in brand werd geschoten. Hij kwam om in een land waar hij nog nooit was geweest. Maar zijn familieleden zijn hier vandaag. 

Groningen was het laatste stukje vasteland dat met bittere gevechten moest worden bevrijd. We lost so many, verzuchtte een oude veteraan jaren later, bij een herdenking in de Martinikerk. Zijn kameraden werden hier, in onze provincie, als helden ontvangen. Niet vanwege wapens, maar omdat ze ons iets onbetaalbaars terugbrachten: ruimte om weer te leven. Om opnieuw te beginnen. 

• Bevrijdingsbos, op bevrijdingsbos.nl
• The Liberation of the Netherlands, op veterans.gc.ca
• Fred en Stanley Butterworth, op filmbankgroningen.nl

Kinderen en vrijheid

Vooral voor kinderen betekende de bevrijding een nieuw begin. Stel je voor: kinderen die zich jarenlang stil moesten houden. Die leerden om zich klein te maken, weg te kruipen bij sirenes. Die de angst zagen in de ogen van volwassenen. Voor hen was de bevrijding geen abstract begrip. Zij voelden het in hun benen, toen ze weer zonder angst durfden te rennen. Ze hoorden het in hun eigen stem, toen ze weer luidop mochten lachen.

Het Bevrijdingsbos herinnert ons daaraan. Elke boom hier is geplant voor een Canadese bevrijder. En langs het educatieve pad liggen stenen met de ‘Tien Rechten van het Kind’ – universele beloften aan de toekomst. 

Een vrijheid die niet dichterbij komt als we onze hoofden laten hangen.

Eén recht raakt me steeds opnieuw: het recht van elk kind om zonder angst buiten te spelen. Vrijheid begint daar – in het geluk van spelende kinderen. Terwijl wij vandaag feestvieren, leven er kinderen in Oekraïne, Gaza of Soedan die honger lijden, moeten vluchten, of de nacht vrezen. Die dood en verderf meemaken en groot verdriet. Paus Franciscus sprak over de wreedheid van het bombarderen van kinderen. Het raakte hem diep.

Ook onvrijheid kent vele vormen. Vormen die ook hier de vrijheid beperken. Armoede, uitsluiting, onveiligheid – ze nemen ruimte af, net als angst en geweld. Want vrijheid is méér dan de afwezigheid van oorlog. Het is een mensenrecht, een kinderrecht. En dus een opdracht voor ons allemaal.

• Paus veroordeelt Israël voor bombarderen kinderen, op kro-ncrv.nl

Bomen planten

Wat we mogen vieren: dat zoveel mensen zich willen inzetten voor anderen. Ik ervaar dat ook in Groningen. Steeds opnieuw. 

Mensen die zich inzetten voor elkaar. Die opkomen voor de volgende generatie. Die een 'nij begun' maken. In het werk van ouders, leraren, vrijwilligers – die bouwen aan plekken waar kinderen wél vrij kunnen zijn. Soms zinkt de moed je in de schoenen. Als je wordt geconfronteerd met ontzaglijke wereldproblemen. Als je ziet hoe cynisch met mensen wordt omgegaan.

Want vrijheid is nooit een rustig bezit.

Maar we vieren vandaag de vrijheid. Een vrijheid die niet dichterbij komt als we onze hoofden laten hangen. Maarten Luther zei ooit: "Als morgen de wereld vergaat, plant ik vandaag nog een boom." Vandaag mag ik samen met de familie van Fred Butterworth een esdoorn planten. De nationale boom van Canada. Een boom met een kroon van hoop. Zijn wortels verbinden ons met het verleden, zijn takken wijzen naar de toekomst. Deze esdoorn laat het zien: de vrijheid groeit niet vanzelf. Ze vraagt wat van ons. Je moet haar planten, verzorgen en beschermen.

Laten we dat blijven doen. Samen. Laten we bouwen aan een samenleving waarin niemand in angst hoeft te leven. Waar verschillen geen dreiging zijn, maar rijkdom. Waar elk kind – hier én ver weg – de vrijheid kent van een veilige jeugd. Want vrijheid is nooit een rustig bezit. Het is een belofte. Aan elkaar. En aan de generaties na ons. Er is reden om een boom op te zetten. En reden om feest te vieren. Ik wens u een feestelijke, vrije 5 mei.