'Paasrapport' april 2025, Vrijheid, verbinding, voortgang

In normale jaren vormen 4 en 5 mei het zwaartepunt van de herdenking. Maar dit jaar is geen normaal jaar. We vieren dit jaar 80 jaar vrijheid, overal in het land, precies op de datum waarop de bevrijding van dat landsdeel plaatsvond. Het begon in zuid-Limburg. En op 13 april bereikte de bevrijding de stad. En zo herdachten we op die dag de bevrijding van stad en provincie. In de A-Kerk, die veel vrede en oorlog heeft meegemaakt, klonken muziek en woorden die recht deden aan 80 jaar vrijheid. Het kabinet was vertegenwoordigd. Er waren vier commissarissen van de Koning. En een bijzondere gast was de scheidende minister-president van Nedersaksen, Stephan Weil. Het was een moment van bezinning en dankbaarheid. Vrijheid is nooit vanzelfsprekend, dat besef was tastbaar aanwezig.

 

Trillen

Al tijdens de officiële lunch voorafgaand aan de herdenking begon mijn telefoon te trillen. Eerst probeerde ik het te negeren – dit was niet het moment. Maar het hield aan. De coalitiefracties hadden een akkoord bereikt over de voorjaarsnota. Er zou geld komen voor de Nedersaksenlijn – een belangrijke stap voor de regio. Maar ruim een half uur later werd duidelijk waar dat geld vandaan kwam: het werd gevonden door het budget voor de Lelylijn op te offeren. 

De concentratie tijdens viering van 80 jaar vrijheid werd verstoord door getril in mijn broekzak. Verzoeken om te reageren. Meteen na de viering stonden we de pers te woord. Niet over oorlog en bevrijding, maar over politieke keuzes en het schrappen van een belofte. Het contrast kon nauwelijks groter zijn.

Dan verbind je niet. Dan verdeel je.

De Lelylijn is méér dan een spoorlijn. Het is een symbool van verbinding, van het verkleinen van afstanden in een land dat ongelijk groeit. Het is een verandering van de reistijdenkaart van Nederland. Er zijn afspraken over gemaakt op het hoogste niveau, bekrachtigd in de geboortepapieren van het kabinet. Herhaaldelijk gaf de Tweede Kamer ondubbelzinnige opdrachten aan het kabinet: vind geld voor de Nedersaksenlijn en blijf van het budget voor de Lelylijn af. Maar het liep dus anders.

Natuurlijk is heel Noord-Nederland blij met de aanpak van het bestaand spoor tussen Meppel en Zwolle. En zeker ook met de Nedersaksenlijn, die verbinding maakt tussen Veendam en Emmen. Maar het had niet betaald mogen worden uit de reservering voor de Lelylijn. Wie Nederland wil verbinden, moet het Noord-Nederland niet aandoen dat de vooruitgang van de ene helft van de regio moet worden betaald door de andere. Dan verbind je niet. Dan verdeel je. Toen we aan het eind van de maand hierover spraken met twee staatssecretarissen, maakten vertegenwoordigers van vier provincies glashelder wat ze hiervan vonden.

Tegenwind

In het historische perspectief van 80 jaar vrijheid, is alles relatief. Maar voor Noordelijk Nederland (inclusief Flevoland) is dit een ongelooflijke zeperd. Later in april mocht ik ook het boek 'Voortgang & tegenwind' in ontvangst nemen, over 200 jaar provinciaal bestuur in Groningen. In de 650 pagina's van dit prachtige geschiedenisboek staat ook genoeg om de teleurstelling van april te relativeren. En om moed te houden. Ook bij tegenwind is voortgang te boeken. De tragiek van historische boeken is natuurlijk, dat het boek wel af is, maar de geschiedenis nooit. Die schrijven we elke dag opnieuw. De maand april bevatte flinke tegenwind. Maar laten we de voortgang beschrijven in een goed vervolgverhaal.